TẠI SAO LÚC TÔM BỆNH THƯỜNG CŨNG LÀ LÚC MẬT ĐỘ VI KHUẨN CAO?

Bạn biết trong ao luôn tồn tại vi khuẩn và bạn cũng biết khong phải cứ có khuẩn thì tôm sẽ bệnh.

1. Trong ao nuôi lúc nào cũng có vi khuẩn – nhưng không phải lúc nào cũng gây bệnh

Ao nuôi tôm là một môi trường mở. Nơi đây luôn tồn tại đủ loại vi khuẩn:

• Vi khuẩn có lợi (như Bacillus, Lactobacillus) giúp xử lý chất thải, hỗ trợ tiêu hóa
• Vi khuẩn có hại (như Vibrio parahaemolyticus, V. harveyi, Aeromonas…) có thể gây bệnh khi điều kiện cho phép
• Còn lại là nhóm trung tính – có thể chuyển hướng thành có lợi hoặc có hại tùy môi trường

📌 Tức là: Sự hiện diện của vi khuẩn là điều bình thường. Điều quan trọng là sự cân bằng giữa chúng.

Hình 1: Những vi khuẩn, nhóm vi khuẩn có lợi trong ao tôm. 

2. Vi khuẩn gây bệnh cần đủ số lượng mới bắt đầu tấn công

Bạn thừa biết rằng trong ao luôn có khuẩn và cũng biết không phải cứ có khuẩn là có bệnh, thực tế:

Các vi khuẩn gây bệnh như Vibrio thường không phát bệnh ngay khi xuất hiện. Chúng sẽ:

• Sống ẩn trong ao, nước, bùn đáy, ruột tôm
• Tăng mật độ dần theo thời gian
• Khi số lượng vượt ngưỡng nhất định, chúng mới bắt đầu tiết ra độc tố và làm tôm tổn thương.

Quá trình này được kiểm soát bởi một cơ chế gọi là “quorum sensing” – nghĩa là cơ chế vi khuẩn cảm nhận được “đã đủ đông” hay chưa để bắt đầu gây bệnh. 

3. Tại sao lúc tôm bệnh cũng là lúc mật độ vi khuẩn tăng cao?

Vì tôm chỉ phát bệnh sau khi vi khuẩn đã sinh sôi mạnh và đạt được mật độ nguy hiểm.

Cụ thể:

• Vibrio ở mức <10³ CFU/mL thường không gây bệnh
• Khi vượt qua mức 10⁵ CFU/mL, vi khuẩn bắt đầu tiết độc tố tấn công ruột và gan tụy tôm
• Đến lúc tôm bỏ ăn, phân trắng, gan tụy chuyển màu thì vi khuẩn đã hoàn toàn chiếm ưu thếHình 2: Kết quả kiểm tra mật độ khuẩn cao khi tôm bị bệnh gan.

📍Tức là: Tôm bệnh là kết quả của quá trình vi khuẩn tăng mật độ âm thầm nhiều ngày trước đó. Khi bạn thấy tôm yếu là lúc vi khuẩn đã hoạt động mạnh mẽ rồi.

4. Những yếu tố làm vi khuẩn tăng mạnh trong ao

5. Vi khuẩn gây bệnh hoạt động thế nào?

Vi khuẩn Vibrio có cơ chế rất rõ ràng:

• Tăng số lượng → tiết ra một loại tín hiệu hóa học gọi là autoinducer
• Tín hiệu này giúp chúng nhận biết: quân số “Đã đủ đông”
• Khi tín hiệu đủ mạnh → vi khuẩn đồng loạt tiết độc tố, gây tổn thương gan, ruột, gây viêm, gây rối loạn tiêu hóa, làm tôm bỏ ăn – phân trắng, viêm gan, tụy – chết rải rác

📌 Nói cách khác: Vi khuẩn không tấn công đơn lẻ. Chúng đợi điều kiện thuận lợi để phát bệnh đồng loạt.

Hình 3: Cơ chế truyền tín hiệu của khuẩn hại.

6. Làm gì để vi khuẩn không đạt đến ngưỡng gây bệnh?

Muốn tránh để tôm bệnh hàng loạt, cần khống chế vi khuẩn từ khi chúng còn yếu, cụ thể:

✅ Giữ mật độ vi khuẩn luôn ở mức thấp

• Cấy định kỳ vi sinh có lợi như Bacillus subtilis, Lactobacillus, Bacillus natto…
• Tăng cường nhóm vi khuẩn có khả năng tiết enzyme, peptide kháng khuẩn để cạnh tranh cơ chất, tiêu diệt Vibrio

✅ Giảm nguồn thức ăn cho vi khuẩn

• Không để dư thừa thức ăn, phân tôm, nhớt đáy
• Dùng men vi sinh xử lý nước đáy định kỳ 

✅ Ức chế tín hiệu “gây bệnh” của vi khuẩn

Một số sản phẩm sinh học có khả năng ngăn vi khuẩn kết nối với nhau thông qua autoinducer:

• Acid hữu cơ mạch trung bình (MCFA): như caprylic acid, capric acid, giúp phá màng tế bào vi khuẩn. Ngăn chặn cơ chế quorum sensing.
• Tinh dầu tự nhiên (như eugenol, thymol, quế): ức chế enzyme của vi khuẩn, giúp chặn quá trình truyền tín hiệu.
• Giải pháp sinh học tấn công và tiêu diệt Vibrio có chọn lọc.

✅ Tăng sức đề kháng cho tôm

• Bổ sung khoáng 
• Bổ sung vitamin, cung cấp đủ đạm, dinh dưỡng…
• Dùng sản phẩm tăng miễn dịch như beta-glucan, GABA

✅ Đừng đợi tôm bệnh mới xử lý – vì lúc đó vi khuẩn đã chiếm ưu thế

Phòng bệnh không phải là chờ tôm có dấu hiệu mới “ra tay”.

Vì khi:

• Tôm bỏ ăn → ruột đã bị tổn thương
• Phân trắng → hệ vi sinh đường ruột đã rối loạn
• Gan tụy teo nhỏ → độc tố đã phát tán

Thì vi khuẩn đã vượt ngưỡng kiểm soát và bạn chỉ có thể cứu được phần nào – chứ không thể hồi phục toàn ao ngay được. 

✅ KẾT LUẬN

Vi khuẩn luôn có trong ao. Nhưng bệnh chỉ xảy ra khi bạn để chúng tăng số lượng và hoạt động thoải mái.

Vậy nên, đừng chờ có bệnh mới lo xử lý.
Hãy kiểm soát vi khuẩn từ sớm – bằng cách nuôi hệ vi sinh có lợi vững mạnh, giữ môi trường ổn định và cắt điều kiện phát triển của mầm bệnh.
BIOLIFE - Công ty nhập khẩu và phân phối các sản phẩm dùng trong nuôi trồng thủy sản hàng đầu tại Việt Nam.